Jak rozpoznać depresje nie będąc psychiatrą?

Zentiva_zdjecie_jak_rozpoznac_depresje.jpg

Niedoceniany problem

Na przestrzeni lat depresja stała się narastającym i niezwykle poważnym problemem zdrowotnym – już w 2015 r. uznano ją za trzecią pod względem częstości występowania przyczynę niepełnosprawności na całym świecie, a wg Światowej Organizacji Zdrowia może ona dotyczyć nawet 350 milionów ludzi na świecie. Częstość samobójstw związanych z zaburzeniami depresyjnymi stale rośnie i stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonów (najczęstszą wśród osób w grupie wiekowej 15–29 lat).

Epizod depresyjny może stanowić zarówno epizod w nawracających zaburzeniach depresyjnych, jak i chorobie afektywnej dwubiegunowej, a także formę zaburzeń adaptacyjnych, ale w diagnostyce różnicowej nie należy zapominać także o cyklotymii, dystymii czy organicznych zaburzeniach nastroju  w przebiegu chorób somatycznych.
Powyższe fakty skłaniają nie tylko ku byciu wyczulonym  na objawy zgłaszane przez pacjentów, lecz także na symptomy, do których sami nierzadko się nie przyznają, a o które warto dopytywać w czasie wizyt, niezależnie od uprawianej dziedziny medycyny. 
 

O jakie objawy pytać pacjenta?

  • obniżenie nastroju,
  • anhedonia (utrata zainteresowań i zdolności do odczuwania przyjemności),
  • zmniejszenie energii i aktywności życiowej, męczliwość, spowolnienie psychoruchowe,
  • osłabienie koncentracji i uwagi,
  • zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność),
  • zaburzenia apetytu (wzmożone bądź osłabione łaknienie, przyrost wagi lub niezwiązany z dietą redukcyjną spadek masy ciała),
  • niskie poczucie własnej wartości,
  • nieuzasadnione poczucie winy,
  • pesymistyczne widzenie przyszłości, nawracające myśli o śmierci,
  • myśli i tendencje samobójcze.
     

Narzędzia diagnostyczne 

Poza prostymi, a bardzo wartościowymi pytaniami o powyższe objawy („Czy w ostatnim miesiącu często odczuwał Pan/Pani przygnębienie, poczucie beznadziejności?”, „Czy w ostatnim miesiącu zauważył Pan/Pani utratę dotychczasowych zainteresowań  bądź brak przyjemności z ich wykonywania?”), warto posiłkować się obiektywnymi narzędziami do diagnozy i oceny nasilenia depresji, takimi jak

  • Inwentarz depresji Becka,
  • Skala depresji Hamiltona,
  • Skala depresji Montgomery-Asberg (MADRS),
  • Inwentarz depresji dziecięcej (CDI),
  • Geriatryczna skala depresji Yesavage’a,
  • Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta-9 (PHQ-9).
     

Podejrzenie zaburzeń nastroju w gabinecie

Pacjenci zgłaszający się z powodu dolegliwości somatycznych bądź leczeni przewlekle na takie choroby  często nie mówią o pogorszeniu nastroju, zmianach rytmu snu czy poczuciu bezsilności albo pomimo ich zgłaszania są zbywani, a wymienione objawy przypisuje się chorobie somatycznej czy też agrawacji.
 
Tymczasem choroby somatyczne stanowią ważny czynnik wystąpienia epizodu depresji, a także  mogą zaciemniać obraz kliniczny, odwlekając w czasie rozpoznanie równolegle występującej choroby psychicznej. Najczęściej wymienianymi jednostkami, stanowiącymi niezależny czynnik ryzyka rozwoju zaburzeń depresyjnych, są choroby będące jednocześnie najczęściej spotykanymi w praktyce lekarza rodzinnego czy lekarza internisty: choroby sercowo-naczyniowe i hiperlipidemie, choroby układu oddechowego, cukrzyca, choroby autoimmunologiczne. Także inne schorzenia mogą wiązać się z objawami depresyjnymi: niedokrwistość, niedoczynność tarczycy, padaczka, choroba Parkinsona, bezdech senny, niedobory witaminy B12, kwasu foliowego, witaminy D3), HIV, kiła i borelioza. Nie należy jednocześnie zapominać o potencjalnych, jatrogennych czynnikach mogących powodować obniżenie nastroju, takich jak stosowane leki (β-adrenolityki, barbiturany, glukokortykoidy, statyny, środki hormonalne, lewo- i metyldopa, opioidy i niektóre antybiotyki), a także nielegalnie zażywane przez pacjentów substancje – sterydy anaboliczne czy narkotyki i dopalacze. 

Oprócz obszernego wywiadu i badania fizykalnego, przy wstępnej ocenie pacjentów z objawami depresyjnymi należy wziąć pod uwagę zlecenie wykonania badań laboratoryjnych: morfologii krwi, TSH, poziomu witaminy D3, kreatyniny i parametrów wątrobowych, a niekiedy, zależnie od badania podmiotowego – poziomu witaminy B12, kwasu foliowego czy hormonów płciowych.
 

Istota szybkiej interwencji

Objawy zaburzeń depresyjnych korelują nie tylko z pogorszeniem dobrostanu i jakości życia, ale także z gorszą odpowiedzią na terapię choroby somatycznej i większą liczbą hospitalizacji.
Stwierdzenie epizodu depresji obliguje do włączenia leczenia farmakologicznego i zaproponowania psychoterapii jako nieodłącznej części procesu terapeutycznego.
Leczenie zaburzeń depresyjnych jest tym ważniejsze z punktu widzenia lekarza rodzinnego, że anhedonia, myśli rezygnacyjne czy osłabienie funkcji poznawczych niejednokrotnie generuje zaprzestanie przyjmowania leków (w tym tych na nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków czy cukrzycę), co może pogorszyć jakość i skrócić długość życia pacjenta.


Piśmiennictwo

  1. Docherty AR, Edwards AC, Yang F i wsp. Age of onset and family history as indicators of polygenic risk for major depression. Depress Anxiety 2017; 34: 446-52.
  2. Gałecki P, Talarowska M. Teoria zapalna depresji. Psychiatria Polska 2018; 52: 437-47.
  3. Malhi GS, Mann JJ. Depression. Lancet 2018; 392: 2299-312.
  4. Mierzejewski P. Zaburzenia psychiczne w praktyce lekarza rodzinnego. Dostępne na: http://www.pwwzp.ipin.edu.pl/wp-content/uploads/2017/12/Zaburzenia-psychiczne-w-praktyce-lekarza-rodzinnego.pdf
  5. Zaburzenia depresyjne. Podręcznik Interna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.21.3.
     

Przeczytaj także

W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies, tj. niewielkie informacje tekstowe wysyłane przez serwer i zapisywane na Państwa twardym dysku, lub innym nośniku danych w celu: prawidłowego funkcjonowania wyświetlanej przez Państwa strony, jej konfiguracji, bezpieczeństwa, monitorowania stanu sesji. Pomagają nam one również dostosowywać stronę do Państwa potrzeb. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu.

Klikając w „Odrzuć pliki cookies”, na Państwa urządzeniu będą zapisywanie wyłącznie pliki cookies niezbędne do przeglądania witryny i korzystania z jej funkcji.
Klikając w „Zezwól na wybrane pliki cookies”, na Państwa urządzeniu będą zapisywanie wybrane wcześniej pliki cookies według Państwa preferencji.
Klikając w „Zezwól na wszystkie pliki cookies” zgadzacie się Państwo na przechowywanie plików cookies na Państwa urządzeniu.
W każdym czasie można dokonać zmiany ustawień plików cookies, wycofać swoją zgodę lub uzyskać więcej informacji tutaj: Polityka cookies