Psychiatria
MIT! Zaburzenia depresyjne to choroba psychiczna, spowodowana wieloma, często nakładającymi się na siebie czynnikami, wśród których najczęściej wymienia się zaburzenia przekaźnictwa neurotransmiterów w mózgu, czynniki genetyczne, procesy zapalne, stresujące wydarzenia życiowe i wiele innych. Jednocześnie depresja jest też chorobą niosącą groźne skutki somatyczne, społeczne i ekonomiczne: absencja w pracy, zasiłki i renty z tytułu choroby, kryzysy rodzinne to tylko część skutków nieleczonej depresji. Zaburzenia depresyjne stanowią jedną z głównych przyczyn utraconych lat życia z powodu niepełnosprawności zdrowotnej (YLD, years lost due to disability) – ok. 10,3% całkowitego obciążenia chorobami.
MIT! Kluczowy w ocenie działania leków przeciwdepresyjnych jest czas – efekty ich działania zaczynają być widoczne dopiero po kilku tygodniach od rozpoczęcia terapii, czasem jest to nawet 6–8 tygodni. Istnieje kilka grup leków o różnych mechanizmach działania. W ich doborze uwzględniane są cechy kliniczne depresji u danego pacjenta, choroby współistniejące, przyjmowane leki i wiele innych. Leczenie farmakologiczne I rzutu pozostaje bez efektu u ok. 30% pacjentów – w przypadku tej grupy pacjentów zmiana leku na inny skutkuje poprawą stanu zdrowia u ok. 60% z nich. U 5–15% osób cierpiących na depresję rozpoznaje się depresję lekooporną – pomimo przeprowadzenia minimum dwóch terapii lekami przeciwdepresyjnymi z różnych grup i w adekwatnych dawkach przez odpowiedni czas nie odnotowuje się znaczącej poprawy. Wówczas możliwa jest augumentacja terapii bądź zastosowanie terapii elektrowstrząsowej.
MIT! Leki przeciwdepresyjne nie uzależniają. Należy pamiętać, aby decyzję o odstawieniu bądź modyfikacji dawki podejmować wyłącznie w porozumieniu z lekarzem prowadzącym, ponieważ nagłe samodzielne odstawienie leku może prowadzić do – na szczęście rzadkiego (3–5%) – zespołu odstawienia po lekach przeciwdepresyjnych. Jest to zjawisko zupełnie niezwiązane z uzależnieniem, ale wynikające z nagłego zaburzenia równowagi poziomu neurotransmiterów w mózgu, co powoduje krótkotrwałe objawy „z odbicia”, najczęściej nagły niepokój, bezsenność i osłabienie. To ważne, tym bardziej że gwałtowne odstawienie leków zwiększa ryzyko wcześniejszego nawrotu choroby w porównaniu ze stopniowym zmniejszaniem dawki i powolnym odstawianiem farmaceutyku.
MIT! Zaburzenia depresyjne są chorobą, którą można skutecznie leczyć. Bardzo istotne jest tu leczenie kompleksowe – adekwatna farmakoterapia, tj. systematyczne przyjmowanie przepisanych przez lekarza leków w odpowiedniej dawce przez odpowiednio dugi czas, podjęcie psychoterapii, a także prowadzenie regularnego, zdrowego trybu życia (aktywność fizyczna, odpowiednia higiena snu i żywienia, unikanie substancji psychoaktywnych i leczenie chorób współistniejących). Po osiągnięciu remisji wskazane jest leczenie podtrzymujące, zapobiegające nawrotowi choroby, zwykle przez 6–12 miesięcy (u części pacjentów, w zależności od występowania czynników ryzyka ten czas może być dłuższy, nawet przez całe życie). Według różnych danych ryzyko nawrotu po pierwszym epizodzie depresji może sięgać 50%, a po drugim – ok. 80%.
MIT! Zaburzenia depresyjne mogą dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Prawdą jest, że częściej chorują kobiety: 15% kobiet i 10% mężczyzn, co może wynikać z różnic kulturowych, hormonalnych i psychologicznych. Jednocześnie coraz więcej mówi się o niedoskonałości kryteriów diagnostycznych, które nie uwzględniają częściej występujących u mężczyzn objawów eksternalizacyjnych (drażliwość, złość, zachowania ryzykowne).
MIT! Kluczową kwestią w leczeniu depresji, szczególnie po zajściu w ciążę, jest konsultacja z lekarzem psychiatrą dobrze zorientowanym w prowadzeniu leczenia ciężarnych. Ocena stanu klinicznego pacjentki, jej objawów, zagrożeń związanych z pogłębianiem depresji pozwalają na jak najlepsze dobranie sposobu terapii pracy psychoterapeutycznej lub też połączenie psychoterapii i farmakoterapii. W zależności od konkretnego przypadku, możliwe że obecnie stosowane przez pacjentkę leki będą wymagały zamiany na inne, bardziej bezpieczne. Leki przeciwdepresyjne podzielono wg kryterium bezpieczeństwa w czasie ciąży i laktacji na kategorie L1–L5. Wśród leków bezpiecznych znajdują się m.in. sertralina, mianseryna, amitryptylina, reboksetyna czy trazodon. Leczenie objawów depresyjnych jest kluczowe dla zdrowia matki i dziecka – jedna trzecia przypadków depresji poporodowej ma swój początek w okresie trwania ciąży bądź jeszcze wcześniej!
Piśmiennictwo: